تفاوت بازار و صنعت چیست؟ تاکیدی بر مفهوم عرضه و تقاضا

چهارشنبه بیست و چهارم مرداد ۹۷

(3)

(0)

تفاوت بازار و صنعت چیست؟ تاکیدی بر مفهوم عرضه و تقاضا

بازار چیست؟

در اقتصاد سنتی ایران بازار معمولاً مکانی مسقف بوده که در آن صنف های مختلف در راسته های خاص خود به داد و ستد اشتغال داشته اند.

به گزارش خبرنگار بازار باشگاه خبرنگاران واژهٔ بازار در طول ساليان طولانى معانى مختلفى داشته است. بازار به معناى اوليهٔ خود، مکان فيزيکى خاصى است که در آن خريداران و فروشندگان براى مبادله کالا و خدمات به دور هم جمع مىشوند.يک بازار، شامل تمام خريداران و فروشندگانى است که در حال دادوستد کالاها يا خدمات خاصى هستند، از نظر يک بازارياب بازار مجموعهٔ تمام خريداران بالقوه و واقعى است که براى يک کالا وجود دارد. بازار، مجموعهاى از خريداران و صنعت، مجموعهاى از فروشندگان است.بازار نباید لزوماً وجود مادی داشته و فضای مشخصی را در بر گرفته باشد. به عنوان مثال بازار معاملات سهام در سطح جهانی بازاری است که عملیات آن صرفاً از طریق شبکه مخابرات بین المللی انجام می‌گیرد و در مجموع جای معینی ندارد. در اغلب رشته های اقتصاد عصر حاضر بازار نقش اساسی دارد، زیرا در اقتصاد بازار آزاد تخصیص منابع از طریق بازار انجام می‌گیرد.
بازار آزاد
اصطلاح بازار آزاد دارای دو مفهوم اقتصادی نزدیک به هم است:

بازاری که در آن دولت دخالتی نداشته باشد و نیروهای عرضه و تقاضاآزادانه عمل کنند. بازار آزاد در این مفهوم بیشتردر متون مربوط به نظریه های اقتصادی کاربرد داشته و معادل « اقتصاد بازار آزاد» است.
بازاری که در آن با سوء استفاده از تقاضای بازار، کالاهای کمیاب بهقیمت گزاف به فروش روند و بدون وقفه به خریدار تحویل داده شوند.

این وضعیت بویژه در خلال جنگ ها و انقلاب ها یا دوره های بحرانی پس از آن پدید می‌آید و اساساً با نظام دو قیمتی همراه است: قیمت متداولی که برخی مشتریان خاص می‌توانند براساس آن کالاهای کمیاب را مستقیماً از تولید کنندگان یا توزیع کنندگان اصلی دریافت کنند، و قیمت بسیار بالاتری که طبق آن همان کالا توسط برخی تولید کنندگان، توزیع کنندگان، یا دلالان به متقاضیان معمولی بازار عرضه می‌گردد.

در ایران پس از انقلاب بازار آزاد در کنار بازار سیاه و نظام سهمیه بندی کالاهای اساسی عمل کرده و در خصوص بعضی کالاها مصداق داشته است. مثلاً کره، پنیر، یا گهگاه گوشت مرغ و گوشت قرمز از جمله کالاهایی بودند که مشمول کارکرد بازار آزاد می‌شده اند.

فرق این بازار با بازار سیاه آنست که معاملات بازار آزاد منع قانونی ندارد.

بازار حراج
منظور از بازار حراج بازار سازمان یافته ای است که در آن قیمت ها پیوسته با تغییرات عرضه و تقاضا انطباق می‌یابند. مشخصات اصلی بازارهای حراج عبارتند از: اقلام و کالاهایاستاندارد شده، معاملات مجهول الطرفین، و تعداد کافی خریدار و فروشنده که تضمین کننده رقابت باشند. بازار حراج در متون درسی الگویی برای نشان دادن رقابت در عرضه است.
بازار رقابتی
بازار رقابتی به بازاری اطلاق می‌شود که در آن تعداد بسیاری خریدار و فروشنده به طور مستقل مشغول داد و ستد باشند. بدینسان هیچ عضو بازار نمی‌تواند تاثیر زیادی بر قیمت بگذارد.
بازار سیاه
به هر بازار غیر قانونی در جامعه ای که در آن دولت قیمت ها را در سطح حد اقل یا حد اکثر تثبیت کرده باشد بازار سیاه اطلاق می‌شود. بدین ترتیب، هرگاه حداکثر حد قیمت ها تثبیت شده باشد، معاملات ممکن است با قیمت هایی بالاتر از این سطح انجام گیرد.

بازار طلا
بازار مبادله طلا به صورت سکه یا شمش بازار طلا نامیده می‌شود. در همه مراکز مالی جهان غیر از نیویورک بازار طلا وجود دارد، ولی آزادی مبادله طلا در همه جا نامحدود نیست

بازار عوامل
بازار خرید و فروش عوامل تولید را بازار عوامل می‌نامند. تجزیه و تحلیل این بازارها چگونگی تعیین قیمت عوامل تولید را مشخص می‌کند و از این رو زمینه مناسبی برای تعیین توزیع درآمد است. است

بازار کار
بازار کار بازاری است که در آن عرضه و تقاضا برای کار معین جهت انجام فعالیت معین، نمود می‌یابد و فرآیند تعیین میزان پرداخت برای کارهای مختلف دنبال می‌شود. افزون بر این، چگونگی تغییرات دستمزدها و جابجایی کارگران میان شغل های مختلف و مراجعه آنها به کارفرمایان مختلف نیز در این بازار انجام می‌گیرد.

بازار مشترک
بازار مشترک بازاری است که علاوه بر اعمال تعرفه مشترک خارجی و اتخاذ سیاست بازرگانی واحد اتحادیه گمرکی در پی یک پارچگی همراه با حرکت آزادانه کالاها، خدمات و عوامل تولید نیزهست.

بازار مکاره
بازار مکاره بازاری است که هر ازگاه برای مدتی کوتاه برپا می‌شود و فروشندگان و خریداران گوناگون از نقاط مختلف یک یا چند کشور برای معامله در آن گرد هم می‌آیند. این گونه بازارها در قرون گذشته تا قبل از عمومیت یافتن وسایل حمل و نقل جدید هنگام برگزاری مراسم مذهبی و جشن ها بر سر مهمترین گذرگاه ها تشکیل می‌شد و دراروپا هریک به نام یکی از قدیسان شهرت می‌یافت. پیدایش وسائط حمل و نقل جدید و نظام نوین داد و ستد که حمل مستمر کالا به نقاط مختلف جهان را امکان پذیر می‌ساخت اندک اندک از رونق بازارهای مکاره کاست، تا جایی که امروزه نمایشگاه های بین المللی جایگزین آنها شده اند.

صنعت چیست ؟
در اقتصادهای پیشرفته و مدرن صنایع مختلفی وجود دارد. صنایعی که به یکدیگر مرتبط هستند.شرکتها معمولاً بر اساس فعالیت اصلی که انجام میدهند در یک صنعت خاص دستهبندی میشوند. در این مجموعه مقالات شما را با مفهوم صنعت و انواع آن آشنا میکنیم.با موربس همراه باشید
تعریف صنعت:
واژه صنعت از ریشه صنع (عربی) به معنی ساختن یا آفریدن گرفتهشده است. در زبان انگلیسی واژه Industry از واژه لاتین industria گرفتهشده و به معنی بازرگانی یا ساختن و ساخت بهطورکلی است و منظور از ساخت ایجاد دگرگونی در شکل یا ترکیب مواد است. در فرهنگ معین، صنعت چنین تعریفشده است : کار، پیشه، حرفه، کلیه تغییراتی که بشر در مواد طبیعی میدهد تا بهتر و بیشتر از آنها استفاده کند. صنعت مجموعهای است از فعالیتهایی که با استفاده از منابع موجود (مواد، سرمایه، نیروی انسانی، انرژی، تکنولوژی، اطلاعات ،ابزار ) کالا یا خدماتی را تولید میکند که نیازهای انسان و جوامع انسانی را برطرف میکند، درواقع تلاشی است مستمر در جهت بهبود کارایی و بهرهوری. به این معنا که با استفاده از منابع کمتر، بازده بهتری به دست دهد. ازاینجهت، پویایی، نوسازی و نوجویی یکی از ویژگیهای صنعت است .

صنعت شامل شماری سازمان تولیدی، مانند مؤسسات یا بنگاههای اقتصادی است که بهمنظور بررسیهای تحلیلی یا سیاستگذاری، بر اساس ضابطههای معینی در یک گروه گردآورده میشوند. بنا بر سنت ضابطه معمول برای گروهبندی صنعت همانا مشخصات فرآوردههایی بود که از طریق سازمانهای تولیدی عرضه میشدند، بنابراین به روال آلفرد مارشال اگر تعدادی از بنگاههای اقتصادی محصولاتی فراهم آورند که در ذهن خریداران بالقوه جایگزینهایی کامل یا نزدیک برای یکدیگر باشند در این صورت تمام واحدهای تولیدی را میتوان متعلق به صنعت واحدی دانست. اگر تنها یک تولیدکننده عهدهدار کل تولید یک نوع محصول باشد که در ذهن خریدار از سایر کالاها در زنجیرهی کالای جایگزین ممکن جدا شود آنگاه آن تولیدکننده انحصارگری محسوب میشود که بر تمامی آن صنعت احاطه دارد.

در مورد تعریف دقیق «صنعت»، اختلافنظرهای کثیری وجود دارد. صنعت دارای تعریفها و تعبیرهای متفاوتی است.
که بر اساس جایگزین پذیری فراوردهها،فرایند تولید و محدودههای گیتا شناختی ارائهشدهاند. مثلاً مایکل پورتر صنعت را چنین تعریف میکند: صنعت، عبارت است از گروه شرکتهایی که فراوردههای آنها جایگزین نزدیکی برای هم میباشند.
انقلاب صنعتي اروپا نقطه عطفي در گسترش خلاقيت در عرصه توليد و گامنهادن در دنياي جديد توأم با خلاقيت و نوآوري است.اقتصاددانان، صنعت را موتور محرکه اقتصاد و عامل کليدي رشد و توسعه اقتصادي کشورها ميدانند و بر همين اساس برافزایش رشد صنعت، سرمایهگذاری روي توليد صنعتي، صادرات صنعتي و اشتغالزایی ناشي از صنعت تأکید دارند.

گروههای صنعت:
با توجّه به تعریفهای گوناگونی که در مورد صنعت ارائهشدهاند، گروههای صنعتی ممکن است با استفاده از روشهای گوناگونی در کنار یکدیگر تقسیمبندی شوند. مثلاً گروههای صنعت تعریفشده در «بورس اوراق بهادار تهران» به شرح زیر میباشند:

استخراج زغالسنگ؛
کشاورزی و دامپروری و خدمات وابسته به آن؛
استخراج کانههای فلزی؛
استخراج سایر معدنها؛
نساجی؛
دباغی،پرداخت چرم و ساخت انواع پاپوش؛
فراوردههای چوبی؛
فراوردههای کاغذی؛
انتشار،چاپ و تکثیر؛
فراوردههای نفتی،زغال کک و سوخت هستهای
لاستیک و پلاستیک
فلزهای اساسی؛
ساخت فراوردههای فلزّی؛
ماشینآلات و تجهیزات؛
ماشینآلات دستگاههای برقی؛
ساخت رادیو،تلویزیون،دستگاهها و وسیلههای ارتباطی؛
وسیلههای اندازهگیری،پزشکی و نورشناختی؛
خودرو و ساخت افزارهها؛
سایر وسیلههای ترابری؛
مبلمان و دیگر مصنوعات؛
قند و شکر؛
شرکتهای چند رشتهای صنعتی؛
فراوردههای غذایی و آشامیدنی بهجز قند و شِکر؛
مواد و فراوردههای دارویی؛
فراوردههای شیمیایی؛
پیمانکاری صنعتی؛
رایانه و فعّالیّتهای وابسته به آن؛
خدمات فنی و مهندسی؛
انبوهسازی،املاک و مستغلات؛
کاشی و سرامیک؛
سیمان،آهک و گچ
سایر فراوردههای کانی غیرفلزی؛
سرمایهگذاریها؛
بانکها،موسسههای اعتباری و سایر نهادهای پولی؛
سایر واسطهگریهای مالی؛
ترابری،انبارداری و ارتباطات؛
البتّه لازم به ذکر است که تقسیمبندی مذکور، الزاماً متداولترین گروهبندی صنایع نیست؛ مثلاً در برخی متون،کاشی،سرامیک،سیمان،آهک،گچ و سایر فراوردههای کانی غیرفلزی درمجموع یک گروه به نام صنعت سرامیک یا کانی نافلزی را تشکیل میدهند یا تمام گروههای مربوط به تهیهٔ غذا، در گروه صنایع غذایی قرار میگیرند. همچنین علاوه بر موارد مذکور، صنایعی مانند صنعت گردشگری و صنایعدستی نیز در برخی متون در ردیف گروههای صنعت قرار میگیرند.

تقسیمبندی صنایع:
با توجّه به مشابهتهایی که به لحاظ فرایند تولید، شیوهٔ بازاریابی، شیوهٔ مدیریت، حجم سرمایه، نوع ماشینآلات مورداستفاده،نوع مواد اولیهی ملزوم و غیره میان گروههای گوناگون صنعت وجود دارند، گروههای گوناگون صنعت را میتوان از جنبههای گوناگونتقسیمبندی کرد. برخی از این تقسیمبندیها بهقرار ذیل میباشند:

صنایع سنگین، صنایع سبک

صنایع متمرکز، صنایع نامتمرکز

صنایع جهانی، صنایع محلی

یکی از مهمترین تفکیکهایی که در ادامه مسیر باید به آن توجه داشته باشیم، تفکیک دو مفهوم صنعت و بازار است. بسیاری از تصمیمهای نادرست استراتژیکی که توسط مدیران در صنایع مختلف گرفته میشود، یا تحلیلهای غیردقیقی که تحلیلگران ارائه میکنند، ناشی از عدم تفکیک مناسب بین این دو مفهوم است.
مفهوم بازار مربوط به زمانی است که شما یک کالا یا خدمت خاص در اختیار دارید و به کسانی فکر میکنید که به خرید این محصول علاقمند بوده یا توانمندی مالی خرید را دارا بوده و یا هماکنون این محصول را خریداری نمودهاند.
در هر اقتصادی، دو سمت «عرضه» و «تقاضا» وجود دارد، میتوان گفت بازار دربارهی سمت تقاضای اقتصاد و صنعت، دربارهی سمت عرضه اقتصاد صحبت میکند.
کسی که یک کافیشاپ تاسیس میکند، زمانی که از بازار کافیشاپ خود حرف میزند دربارهی تمام کسانی صحبت میکند که کافیشاپ او را میشناسند و علاقه به استفاده از خدمات او را دارند (بازار بالقوه). برای استفاده از خدمات او، بودجهی کافی هم دارند (بازار آماده). در نزدیکی محل کافی شاپ او قرار دارند و منطقی به نظر میرسد که این نوع خدمات را از این شعبه دریافت کنند (بازار هدف). یا احتمالاً حداقل یک بار از خدمات او استفاده کردهاند (بازار تحت نفوذ).
اما وقتی از صنعت کافیشاپ صحبت میکنیم منظورمان تمام کسانی است که خدمات مشابه ارائه میدهند. ممکن است منظورمان شعبههای دیگری که با برند ما فعالیت میکنند، یا برندهای دیگری که با مجموعهی ما رقابت میکنند باشد.
معمولاً صنعت را بر اساس یکی از سه محور «نیاز ارضا شده» یا «فرایندهای عملیاتی و تکنولوژی» یا «کالا و خدمت عرضه شده» تقسیم بندی میکنند. اینکه کدام تقسیمبندی مورد توجه شما قرار دارد، بسته به نوع فعالیت کسب و کار شما، افق زمانی مورد نظر، استراتژی رقابتی و عوامل متعدد دیگر تغییر میکند.

آیا میتوان گفت کدام نگرش درست و کدام نگرش نادرست است؟ قطعاً نه. اما میتوان بررسی کرد که کدام نگرش بیشتر و کدام نگرش کمتر مفید است. شاید برای مدیران لایههای پایینتر، نگاه «مبتنی بر محصول» برای تعریف مرزهای صنعت کافی باشد. شاید برای یک مدیر میانی، نگاه مبتنی بر «فرایند یا تکنولوژی» بتواند راهگشا باشد. شاید برای یک مدیر ارشد نگاه مبتنی بر «نیاز ارضا شده» بتواند الهامبخشتر باشد.

بنابراین، بسته به نوع نگرش، موقعیت فرد و موقعیت برند در بازار، میتوان صنعت را به شکل متفاوتی تعریف کرد.

در P0 و Q0 منحنی عرضه و تقاضا یکدیگر را قطع کردهاند. این نقطه قیمت تعادلی را نشان میدهد. قسمت A مازاد تقاضا و کمبود عرضه و B کمبود تقاضا و مازاد عرضه را نشان میدهد.

عَرضه و تقاضا
(به انگلیسی: Supply and demand) یک مدل اقتصادی است که اثر قیمت را بر روی مقدار در بازار رقابتی بررسی میکند. قیمت بر روی مقدار تقاضا از طرف مصرفکنندگان و مقدار تولید از طرف عرضهکنندگان اثر میگذارد. در نتیجه اقتصاد در قیمت و مقدار به تعادل میرسد. سایر عوامل مؤثر در تعادل اقتصادی نیز در این مدل باعث تغییر تقاضا و عرضه میشوند.

محتویات

۱اصول بنیادی
۲عرضه
- ۲.۱انتقال تابع عرضه
- ۲.۲منحنی عرضه عمودی
۳تقاضا
- ۳.۱انتقال منحنی تقاضا
۴جستارهای وابسته
۵منابع

اصول بنیادی

مدل عرضه و تقاضا در واقع برای بازار رقابتی تنظیم شدهاست که در آن هیچیک از خریداران و فروشندگان نمیتوانند اثر زیادی بر روی قیمت بگذارند، و قیمت به صورت یک دادهاست. مقدار تولید محصول توسط تولیدکننده و مقدار تقاضا توسط مصرفکننده، وابسته به قیمت محصول در بازار است. قانون عرضه میگوید که در ثابت بودن سایر شرایط مقدار عرضه وابسته به قیمت است و در قیمت بالاتر عرضه بیشتر و در قیمت پایینتر عرضه کمتر خواهد بود؛ و قانون تقاضا نیز میگوید با ثابت بودن سایر عوامل در قیمتهای بالا تقاضا کمتر و در قیمتهای پایین تقاضا بیشتر خواهد بود.

در بازار رقابتی قیمت تعادلی و مقدار تعادلی یک کالا با عرضه و تقاضای بازار برای آن کالا تعیین میشود. قیمت تعادلی یک کالا دقیقاً برابر با قیمتی است که مصرفکنندگان مقدار کالایی را که حاضرند در یک دوره زمانی خاص بخرند برابر با مقداری است که تولیدکنندگان آن کالا حاضرند عرضه کنند. در قیمتهای بالاتر کمبود تقاضا اتفاق و باعث مازاد عرضه میشود. این اضافه عرضه به قیمت فشار میآورد و باعث میشود که قیمت دوباره به سطح تعادلی بازگردد. در قیمتهای پایینتر نیز٬مقدار تقاضا از مقدار عرضه بیشتر میشود و باعث مازاد تقاضا میشود. این مازاد تقاضا باعث افزایش قیمت و در نتیجه بازگشت قیمت به اندازه قبل خود (قیمت تعادلی) میشود. پس از اینکه قیمت به تعادل رسید٬این قیمت میل به استمرار و باقیماندن دارد.

عرضه

در اینجا قیمت ازp1 بهp2 رسیدهاست و منحنی تقاضا نیز از D1 به D2 رسیدهاست اما مقدار عرضه تغییری نکردهاست.

عرضه عبارتست از جریان کالا - خدمات به بازار برای برآوردن تقاضا. همچنین میتوان گفت:مقدار کالا و خدماتی است که تولیدکنندگان حاضرند در قیمتهای مختلف در اختیار مصرفکنندگان قرار دهند. شایان ذکراست که عرضه بستگی به دو عامل دارد:

درآمد
هزینه تولید

همچنین با ثابت در نظرگرفتن بعضی عوامل در کوتاه مدت یک رابطه مثبت بین مقدار عرضه کالا یا خدمات و قیمت آن ایجاد میشود که به قانون عرضه شهرت دارد.

انتقال تابع عرضه

در تعریف منحنی عرضه بعضی عوامل مثل تعداد و اندازه بنگاههای تولیدی، فناوری تولید٬قیمت عوامل تولید و قیمت دیگر کالاهای مرتبط ثابت درنظر گرفته شدهاست. در صورت افزایش تعداد و اندازه بنگاهها یا بهبود فناوری یا کاهش قیمت عوامل تولید یا قیمت کالاهای مرتبط منحنی عرضه به سمت پایین و راست منتقل میشود. در این صورت قیمت تعادلی کاهش و مقدار تولید افزایش مییابد و بلعکس.

منحنی عرضه عمودی

بعضی وقتها منحنی عرضه عمودی است. یعنی عرضه ثابت است و امکان افزایش عرضه در کوتاه مدت وجود ندارد. چون عوامل تولید مانند سرمایه و نیروی کار در کوتاه مدت ثابت هستند. در این مواقع قیمت و مقدار تقاضا اثری بر روی میزان عرضه ندارد. مانند مقدار زمین بر روی دنیا که ثابت است؛ و قیمت بالاتر نمیتواند باعث شود که زمین بیشتری بوجود آید؛ و حتی اگر تقاضا کنندهای برای زمین نباشد باز زمین وجود دارد. در واقع کشش منحنی عمودی عرضه برابر با صفر است.

تقاضا

مقدار کالا و خدماتی که تقاضا کنندگان با توجه به قیمت کالا درخواست می‌کنند تابع تقاضا را تشکیل می‌دهد.

انتقال منحنی تقاضا

در صورتی که مصرف کنندگان به ازاری هر قیمت مشخص مقادیر بیشتری (کمتری) از کالا را درخواست کنند، منحنی تقاضا به سمت راست (چپ) منتقل می‌شود. این مساله میتواند منجر به افزایش (کاهش) قیمت در نقطه تعادل گردد. حرکت روی منحنی تقاضا را تغیر در مقدار مورد تقاضا و حرکت منحنی به چپ و راست را تغییر در تقاضا می‌نامند. تقاضا میتواند در اثر دلایل مختلف مانند تغییر در سلایق مصرف یا تغییر در عرضه کالاهای جایگزین تغییر کند.